Ekspozycja podejmuje szczególny, bardzo ciekawy i zasadniczo dotąd niezbadany w odniesieniu do Śląska temat „sztuki kobiecej”, jej rozwoju od 2. poł. XIX w. do czasów współczesnych. Wystawa podzielona zostanie na dwie części. Pierwsza z nich zaprezentuje zarówno zagadnienie edukacji kobiet na uczelniach artystycznych przed I wojną światową, prace z dziedzin „przeznaczonych” dla płci żeńskiej (haft, koronkarstwo, tkactwo), jak i eksponaty ze sfery długo uważanej za „męską”, czyli rzeźbiarstwa.

W części drugiej wystawa będzie pokazywała prace akcentujące odmienność powojennej sztuki kobiecej w stosunku do dzieł powstałych przed 1945 rokiem. Odmienność prezentowanych obiektów będzie uwypuklona przez styl, podejmowaną tematykę, technikę artystyczną oraz dziedzinę sztuki dotychczas wiązaną głównie z aktywnością mężczyzn (m.in. projektowanie użytkowe, czyli tzw. design).

Na wystawie zobaczymy dzieła artystek działających głównie na terenie Górnego Śląska i częściowo Śląska Opolskiego. Prezentowane prace są dziełami kobiet wywodzących się z naszego regionu i tych, które przybyły tutaj w wyniku życiowych okoliczności i zdarzeń, kobiet wykształconych na śląskich uczelniach, jak również absolwentek innych akademii artystycznych, związanych z tym miejscem poprzez pracę twórczą, często łączoną z działalnością pedagogiczną.

Dzieła Ślązaczek z 1880–1945.

Pierwsza część ekspozycji obejmie prezentację spuścizny Ślązaczek z okresu ok. 1880–1945, którą otwierają m.in. materiały archiwalne, zdjęcia, gazetki uniwersyteckie oraz szkolne i wczesne prace artystek. Początki formowania się żeńskiego systemu kształcenia były trudne, często „rozbijały się” o stereotypowe postrzeganie funkcji kobiet w społeczeństwie, a także o deprymujące podejście do ich możliwości intelektualnych. Kobiety przez długie lata nie miały szans na poważniejszą karierę zawodową. Zjawisko to ilustruje kolejna sekwencja wystawy prezentująca dojrzałe dzieła wykształconych artystek. Są wśród nich przede wszystkim przedstawienia pejzażowe, portrety, martwe natury i kwiaty – gatunki malarskie, które uważano wówczas za przeciwstawne sztuce oficjalnej. Prace te są jednak dalekie od dyletantyzmu. Malarstwo plenerowe, nieobciążone regułami sztuki akademickiej, wyznaczało nowy kierunek rozwoju malarstwa na Śląsku. Wiodącą przedstawicielką tego nurtu stała się związana z Wrocławiem Gertrud Staats.

W latach 20. wiele kobiet zwróciło się ku nowemu kierunkowi – fotografii artystycznej. Było to korzystne w kryzysowych latach po pierwszej wojnie światowej, gdyż pozwalało łączyć ambicje artystyczne z pracą zarobkową. Spośród ponad 500 znanych dziś nazwisk artystek, działających na obszarze Górnego i Dolnego Śląska na przełomie XIX i XX w., udało się zaprezentować dzieła 32 z nich.

Ku współczesności – sztuka kobiet po 1945.

Druga część wystawy obejmuje sztukę wybranych artystek działających na Śląsku w okresie powojennym, gdy zmiany społeczno-polityczne przyczyniły się do stworzenia nowych warunków i możliwości edukacyjnego rozwoju kobiet. Powstanie Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu oraz filii krakowskiej ASP w Katowicach stało się zachętą i szansą dla wielu utalentowanych adeptek sztuki – stąd obecność kobiet praktycznie we wszystkich dziedzinach działalności artystycznej.

Wyjątkowość działającej w latach 50. Grupy ST 53, którą współtworzyła wybitna artystka Urszula Broll, jest potwierdzeniem tego zjawiska. W tradycyjnym środowisku sztuka kobiet miała charakter bardziej zachowawczy, zarówno w obszarze tematyczno-treściowym, jak i formalnym. Dopiero artystki wykształcone w okresie politycznego przełomu lat 90. i w następnych dwóch dekadach dokonujących się przemian sięgały po nowe możliwości i wyzwania. Sztuka przez nie tworzona ma charakter wielowątkowy, zróżnicowany tematycznie i formalnie, w różnym stopniu zainspirowany specyfiką śląskiego regionu. Jest w niej kobieca emocjonalność, traktowana z pewną dozą protekcjonalizmu, feministyczna niezależność – walcząca i prowokacyjna. Są też rozważania czysto intelektualne, łączone tradycyjnie choć niesłusznie z twórczością artystów-mężczyzn.

Część współczesna zaprezentuje dzieła o podłożu emocjonalnym, odwołujące się do sfery snu, marzeń, wspomnień i tradycji w stylu nieco sentymentalno-nostalgicznym. Osobną część tworzą prace wyrażające autorefleksję i świadomość odmienności własnej płci, związane z tym ograniczenia, wyzwania oraz eksplorację związków z innymi. W trzeciej grupie znalazły się prace z tzw. nurtu intelektualnego, wyrażające zainteresowanie abstrakcją geometryczną, budową i funkcją otaczającej przestrzeni (głównie miejskiej) oraz relacją między tą przestrzenią a jednostką ludzką, jako elementem społecznej zbiorowości.

Uwaga!

21 czerwca, podczas otwarcia ekspozycji, odbędzie happening zorganizowany przez grupę „Kuratorki & Co”. Goście wernisażu zostaną przy wejściu „poczęstowani” sztucznymi wąsami przygotowanymi na srebrnych tacach. Happening ma na celu zwrócenie uwagi na temat mieszania się ról kobiecych i męskich, parytetów, praw oraz zagadnień związanego ze sferą gender.

Prace prezentowane na wystawie pochodzą z prywatnych kolekcji artystek, zbiorów Muzeum w Bielsku-Białej, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej, Fundacji dla Śląska oraz ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Współorganizatorzy: Muzeum Śląskie w Görlitz; Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Wystawa wspierana finansowo przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Kraju Związkowego Saksonia.

Kuratorzy wystawy: Katarzyna Jarmuł, Joanna Szeligowska-Farquhar.
Konsultacja merytoryczna: Ksenia Stanicka-Brzezicka.