Jura. Kraina bez końca. Przewodnik kulturowy do wystawy (Kopia)

Opis

NOWOŚĆ

Tekst: dr Michał Burdziński

Jura Polska (potocznie bardziej znana jako Jura/Wyżyna Krakowsko-Częstochowska) to niezwykły makroregion geograficzny w południowej Polsce, który, choć rozciąga się pomiędzy dwiema dużymi aglomeracjami, tchnie niesamowitym spokojem, oferując miłośnikom przyrody krajobrazy dzikie, zdominowane przez niepowtarzalną florę i faunę. Na ponad 2600 km² rozciąga się teren, na którym znajdują się najmniejszy park narodowy w Polsce, największa pustynia w Europie, kilkanaście średniowiecznych zamków budowanych na strategicznych wapiennych skałach (tworzą niepowtarzalny Szlak Orlich Gniazd, którego zadaniem było strzec granicy Królestwa Polskiego), najtrudniejsza w kraju droga wspinaczkowa, ponad półtora tysiąca jaskiń, blisko dwadzieścia gatunków nietoperzy (wyjątkowy wynik w skali Polski), naturalne arcydzieła wyrzeźbione przez wodę na przestrzeni wieków, czyli wapienne klify i skały tworzące najrozmaitsze kształty, które od stuleci pobudzały wyobraźnię, wreszcie, pomimo małej urodzajności gleb, prawdziwe bogactwo gatunków roślin i zwierząt, w tym wiele odmian chronionych i endemicznych.

Mowa jedynie o zjawiskach natury, podczas gdy przed nami jak okiem sięgnąć rozpościera się cały krajobraz powiązań, które odsyłają miłośników tego regionu do literatury, życia społecznego, architektury czy sztuki. Mnogość tych kontekstów zaskakuje z uwagi na fakt, że najczęściej to geologia i przyroda Jury były obiektem analiz naukowych. Tymczasem zapraszamy Państwa do zgłębienia wiedzy o tym wyjątkowym regionie w oparciu o jego kulturowe aspekty, które czasem bywają pomijane, choć niesłusznie, bo to one właśnie budują całą sieć skojarzeń i odniesień, jakimi podąża pamięć i wyobraźnia.

Dodajmy, że człowiek pojawił się na terenie Jury około pół miliona lat temu, pierwotnie jako Homo heidelbergensis, przodek neandertalczyka, daleki kuzyn współczesnych ludzi. Od tego czasu wszelka aktywność człowieka ściśle współgra z jurajskim rytmem natury. Od działalności typowo użytkowej po symboliczną; od udomawiania jaskiń po ustawianie sztalug pod malarskie arcydzieła, pisanie wierszy czy kręcenie filmów. Ślady tej aktywności, a także liczne inspiracje można odnaleźć m.in. w malarstwie, grafice, fotografii, w poematach, baśniach i legendach, w operze, teatrze, w projektowaniu artystycznym, jak i obiektach architektonicznych, a także turystyce kwalifikowanej, ze szczególnym uwzględnieniem wspinaczki skałkowej. Istotnym aspektem jest również sfera sakralna czy tradycyjna kultura okolicznych mieszkańców.

Niniejsza publikacja towarzyszy wystawie „Jura. Kraina bez końca”, którą można obejrzeć w Muzeum Śląskim w dniach 16.10.2025 – 15.03.2026. To wyjątkowy przewodnik, który przybliża nie tylko konteksty prezentowane na ekspozycji, ale stanowi doskonałe wprowadzenie w jurajską tematykę, która od stuleci inspiruje kolejne pokolenia. Bogaty materiał ilustracyjny oraz opis merytoryczny uporządkowany tematycznie pomagają odnaleźć właściwy kierunek, choć publikacja ta zaledwie otwiera dyskurs, który – jak przekonuje tytuł wystawy – nie ma końca.