Ostatnie dekady XX wieku przyniosły nowy etap w rozwoju sztuki lalkarskiej, coraz silnej zaznaczała się w teatrze tendencja do partnerskiego traktowania laki i aktora. Wśród twórców, którzy zreformowali polską scenę lalkową, szczególne miejsce zajmuje Jadwiga Mydlarska-Kowal, łącząca w swoich projektach plastyczną ekspresję lalek ze zróżnicowaną konstrukcją dostosowaną do poszczególnych realizacji.

Związana była przede wszystkim ze sceną Wrocławskiego Teatru Lalek, która za sprawą spektakli realizowanych w jej scenografii zyskała nowatorski, a zarazem charakterystyczny wyraz. Była artystką o niezwykłej wyobraźni i wielu zainteresowaniach – współpracowała z Wytwórnią Filmów Fabularnych we Wrocławiu, projektowała stroje, rysowała, zajmowała się scenografią w teatrach lalkowych i dramatycznych. Niezależnie od miejsca realizacji prace Jadwigi Mydlarskiej-Kowal cechowała niezwykła ekspresja rysunku i wyrafinowana stylistyka przesycona ironią i symboliką śmierci – tematem szczególnie często przywoływanym w jej projektach. Była zdania, że za pomocą scenografii w teatrze można wyrazić przestrzeń nieodwołującą się do realnego świata, będącą natomiast odbiciem psychiki postaci, przejawem ich podświadomości w świecie materii.

Wystawa prezentująca prace Jadwigi Mydlarskiej-Kowal została podzielona na dwie przestrzenie, z których jedna pokazuje działania artystki w teatrach lalkowych, druga – jej twórczość związaną z przedstawieniami na deskach teatrów dramatycznych. Ekspozycja dotycząca realizacji lalkowych prezentuje najbardziej znaczące dokonania scenografki w tej dziedzinie, począwszy od jej pierwszych realizacji we Wrocławskim Teatrze Lalek, aż do nieukończonego przedstawienia „Córka Króla Mórz”. Rozwój i przemiany, jakim podlegała polska scena lalkowa, pokazane zostały na wystawie poprzez transformacje zaprojektowanych przez Jadwigę Mydlarską-Kowal lalek. Eksperymenty twórcze artystki dotyczyły bowiem nie tylko samej scenografii widowiska, ale i odmiennych sposobów prowadzenia lalki i łączenia planu lalkowego z tzw. planem żywym, zarówno w sferze działań aktorskich, jak i rozwiązań plastycznych.

W przestrzeni, w której ukazywane są jej dzieła związane z realizacjami w teatrach dramatycznych, zgromadzone zostały projekty, zdjęcia i obiekty uporządkowane według wiodących zagadnień spajających twórczość artystki w obrębie tej formy teatru. Motywy nawiązują do kluczowych tematów poruszanych przez scenografkę i sposobów wyrażenia ich poprzez kostium i dekoracje, wskazują na przekształcenia, jakim ulegało rozumienie aktora jako formy zbliżonej funkcją do marionety. Przykładom ilustrującym ewolucję kolejnych form scenicznych w twórczości Jadwigi Mydlarskiej-Kowal towarzyszą nawiązania do analogicznych sposobów kształtowania postaci bądź przestrzeni w teatrze lalkowym, z którego wypłynęła jej wizja kreowania scenicznego świata. Obydwu ekspozycjom towarzyszą multimedialne prezentacje dotyczące najważniejszych zjawisk widocznych w działaniu artystki.

Twórczość Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, oparta na nakładających się i wynikających z siebie nawzajem skojarzeniach, wymyka się jednoznacznym opisom i analizom. Łączy w sobie to co racjonalne z tym, co kryje się w zakamarkach podświadomości, sięga do rzeczywistości i zarazem odwołuje się do intuicji oraz przeczuć. Jej scenografie nigdy nie były tłem czy wizualizacją przekazu zawartego w słowie, ale niezależnymi światami wynikającymi z tekstu, choć go nieilustrującymi. Zachwycały, ale i budziły kontrowersje, zmuszały do refleksji i odkrywania zawartych w nich znaczeń. Zawsze w centrum jej scenicznych wizji był człowiek i pytanie o jego egzystencję oraz przeznaczenie.

Jadwiga Mydlarska-Kowal była wielokrotnie nagradzana za swoją twórczość, m.in. w 2000 roku katowicką Złotą Maską, w 2003 roku na IV Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Lalkowej w Pradze za scenografię do zrealizowanego we Wrocławskim Teatrze Lalek „Śmiesznego staruszka” T. Różewicza, w tym samym roku za – również zrealizowaną na scenie WTL – „Córkę Króla Mórz”. Dwukrotnie, w 1995 i 1999 roku, reprezentowała Polskę na Quadriennale Scenografii i Architektury Teatralnej w Pradze. Zmarła w pełni sił twórczych w maju 2001 roku, nie ujrzawszy realizacji swojej ostatniej scenografii do „Córki Króla Mórz”, która premierę miała we wrześniu 2002 roku na przebudowanej i zmodernizowanej scenie Wrocławskiego Teatru Lalek.

„Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal”
10.02–22.04.2018
Muzeum w Strefie Kultury, ul. T. Dobrowolskiego 1, budynki Centrum Scenografii Polskiej oraz stolarni
Kuratorka: Sylwia Ryś