23 listopada przypada 90. rocznica urodzin Krzysztofa Pendereckiego, światowej sławy kompozytora, dyrygenta i pedagoga; autora ponad 150 utworów muzycznych zróżnicowanych pod względem użytych technik kompozytorskich oraz formy.

Krzysztof Penderecki zadebiutował w 1959 roku na II Ogólnopolskim Konkursie dla Młodych Kompozytorów ZKP, zdobywając na nim trzy pierwsze miejsca za utwory zatytułowane „Strofy”, „Emanacje” i „Psalmy Dawida”. Zagraniczne stypendium, będące nagrodą za wygraną w Konkursie, jak również wykonanie „Strof” na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, umożliwiły artyście dalszy rozwój oraz zaowocowały pierwszymi zagranicznymi wydaniami dzieł kompozytora. Dwa lata później Krzysztof Penderecki otrzymał nagrodę Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu za kompozycję „Tren Ofiarom Hiroszimy”, a w 1962 roku kompozycją „Fluorescencje” rozwinął w swoich dziełach wykorzystanie, obok tradycyjnych instrumentów, takich obiektów jak dzwonki elektryczne, piły, gwizdki, pocierane pilnikiem kawałki szkła czy metalu. Dla tej formy języka muzycznego artysta stworzył także nową graficzną formę notacji.   

Szczególny nurt w twórczości Krzysztofa Pendereckiego stanowiły utwory operowe oraz kompozycje do kilkudziesięciu filmów animowanych, dokumentalnych i fabularnych, a także do spektakli wystawianych zarówno na deskach teatrów dramatycznych, jak i lalkowych. Fragmenty jego utworów możemy usłyszeć również między innymi w takich filmach, jak „Lśnienie” St. Kubricka, ”Dzikość serca” D. Lyncha, „Wyspa tajemnic” M. Scorses’a, „Katyń” A. Wajdy. Krzysztof Penderecki jest także autorem ścieżki dźwiękowej do kultowego filmu „Rękopis znaleziony w Saragossie” w reżyserii J. Hasa i scenografii J. Skarżyńskiego.

Przełomowym dziełem w twórczości Krzysztofa Pendereckiego była „Pasja według św. Łukasza”, kompozycja zainspirowana przypadającym w 1966 roku millenium chrztu Polski. Dzieło zostało napisane na zamówienie Otto Tomka, kierownika redakcji muzycznej Westdeutscher Rundfunk w Kolonii, dla uczczenia 700-lecia katedry w Monachium. Kolejne zamówienie, tym razem na pierwszy w twórczości artysty utwór operowy, zaowocowało przeniesieniem przez kompozytora na deski sceniczne adaptacji powieści Aldousa Huxleya  „Diabły z Loudun”. Prapremiera spektaklu, w reżyserii Konrada Swinarskiego i w scenografii Lidii oraz Jerzego Skarżyńskich, miała miejsce w czerwcu 1969 roku w Hamburgu. Polscy widzowie mogli zobaczyć spektakl dopiero w 1975 roku, na scenie warszawskiego Teatru Wielkiego, w reżyserii Kazimierza Dejmka.

Druga opera w dorobku artysty, „Raj utracony” wg poematu J. Miltona, została skomponowana przez Krzysztofa Pendereckiego na zamówienie Lyric Opera w Chicago z okazji 200-lecia powstania Stanów Zjednoczonych Ameryki. Utwór, nawiązujący do późnośredniowiecznej formy dramatu liturgicznego, zaprezentowano widzom w 1978 roku. Polska publiczność mogła zobaczyć spektakl podczas Festiwalu „Warszawska Jesień” w 1979 r. Osiem lat później, w wystawionej na Festiwalu w Salzburgu „Czarnej masce” opartej na dramacie G. Hauptmanna, kompozytor przedstawił apokaliptyczną wizję świata, będącą odzwierciedleniem fascynacji artysty ludzką naturą naznaczoną piętnem śmierci. Zupełnie odmienny charakter ma zaprezentowana w Monachium, w 1991 roku jedyna w dorobku kompozytora opera komiczna – „Ubu Rex” wg dramatu A. Jarry’ego, wprowadzająca widzów w świat groteski oraz absurdu.

Z okazji rocznicy urodzin Krzysztofa Pendereckiego zapraszamy do zapoznania się ze znajdującymi się w kolekcji Muzeum Śląskiego projektami scenograficznymi do skomponowanych przez artystę dzieł operowych: