Serdecznie zapraszamy do udziału w Seminarium dotyczącym neuroróżnorodności, przestrzeni i sensoryki Arachnean, które odbędzie się 15 grudnia 2025 r. o godzinie 10.00 w Muzeum Śląskim (budynek Stolarnia). Seminarium adresowane jest do osób zainteresowanych problematyką neuroróżnordnosci oraz projektowania przestrzeni przyjaznych sensorycznie.
Prelekcje i dyskusje są próbą spojrzenia na temat spektrum autyzmu z perspektywy samorzeczników, pedagogów, antropologów, projektantów, architektów. Interdyscyplinarne podejście do tematu pozwala odnieść się do stereotypów, mitów, uproszczeń i realnych wyzwań we współczesnym świecie. Inspiracją do dyskusji jest życie i twórczość pisarza, artysty, pedagoga i aktywisty Fernanda Deligny’ego. Zapraszamy kuratorów, projektantów, edukatorów, nauczycieli, studentów, a także rodziców dzieci w spektrum autyzmu. Seminaria to przestrzeń do krytycznych dyskusji, pokazania wielości perspektyw, a przede wszystkim włączenia samorzeczników w proces zmian.
Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.
Ważna informacja! Na terenie muzeum prowadzone są prace budowlane. Dojście do Stolarni jest możliwe wyłącznie od ulicy Tadeusza Dobrowolskiego przez parking naziemny. Przejście przez parking naziemny prowadzi przez wzniesienie. Osoby poruszający się na wózku lub te, dla których pochylona trasa stanowi barierę, proszę o kontakt d.stanosz@muzeumslaskie.pl.
Program wydarzenia:
Wprowadzenie 10.00–10.45
Wykład wprowadzający: Arachnean i antropocen. Inspiracje dziełem Fernanda Deligny’ego, Dagmara Stanosz, Uniwersytet Śląski/Muzeum Śląskie
Twórczość Fernanda Deligny’ego wpisuje się w dyskusję na temat szeroko rozumianej różnorodności – biologicznej, psychologicznej, kulturowej. Jego pedagogiczna, artystyczna i przede wszystkim społeczna działalność w obszarze analizy niewerbalnych sposobów komunikacji oraz podmiotowości dzieci w spektrum autyzmu może być przyczynkiem do dyskusji na temat współczesnej narracji o neuroatypowości. Czy podziały są uzasadnione? Co wiemy o języku i pozwerbalnych systemach komunikacji? I dlaczego je wartościujemy według przyjętych kulturowo hierarchii?
Przewodnik po różnicach sensorycznych w spektrum autyzmu, Alina Wilk, Natalia Latuszek, Kajetan Drzyzga (pedagogika specjalna, Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych)
Przewodnik to rodzaj instrukcji sensorycznej, która będzie nam towarzyszyć podczas seminarium. Autorzy od kilku miesięcy są zaangażowani w analizę przestrzeni sensorycznej Muzeum Śląskiego, dyskusje na temat map sensorycznych i przestrzeni przyjaznych.
Panel I 10.50–11.50
Odmienny układ nagrody w spektrum autyzmu a kreatywność, Marek Stankiewicz, Fundacja Prodeste
Co sprawia, że tak wielu innowatorów, artystów i myślicieli to osoby w spektrum autyzmu? Odpowiedź może kryć się w układzie nagrody. Podczas tego wystąpienia przyjrzymy się temu, co motywuje mózg autystyczny, a co neurotypowy. Dowiecie się, jak specyficzny mechanizm odczuwania przyjemności z nauki i tworzenia przekłada się na unikalne, nowatorskie spojrzenie na świat.
Spektrum wrażliwości – spójrzmy oczami osoby neurodywergentnej, Dominika Świaczny
Autorka w swoim wystąpieniu przywołuje teorię podwójnej empatii w celu ukazania roli wyrozumiałego dialogu. Zwraca uwagę na zagrożenia tkwiące w patologizacji autyzmu. Przedstawia sposoby na efektywne i empatyczne współdziałanie z osobą w spektrum autyzmu. Uświadamia, dlaczego w kontakcie z osobą neurodywergentną tak ważne jest m.in. stosowanie jednoznacznych komunikatów, uwzględnianie monotropicznego umysłu oraz silnej lokalnej koherencji. Podkreśla też rolę środowiska przyjaznego sensorycznie. Autorka próbuje pokazać, że autyzm to nie tylko trudności, lecz również możliwości. Zauważa, że czasami wystarczą proste i świadome udogodnienia, żeby wspierać osoby neuroatypowe na co dzień.
Inkluzywne przestrzenie według koncepcji Autistic SPACE: zmysły, przewidywalność, akceptacja, komunikacja, empatia, dr Sabina Pawlik, Uniwersytet Śląski
Celem wystąpienia będzie przedstawienie koncepcji Autistic SPACE, pierwotnie opracowanej na potrzeby opieki zdrowotnej (Doherty, 2023), następnie zaadaptowanej dla środowisk edukacyjnych (McGoldrick, 2025), oraz refleksja nad tym, w jaki sposób jej założenia mogą wspierać myślenie o muzeum jako instytucji otwartej na potrzeby osób neuroróżnorodnych. Ramy Autistic SPACE obejmują podstawowe obszary różnic autystycznych i koncentrują się wokół pięciu kluczowych elementów: zmysłów (Sensory), przewidywalności (Predictability), akceptacji (Acceptance), komunikacji (Communication) i empatii (Empathy), które mogą stanowić fundament tworzenia dostępnych i inkluzywnych przestrzeni.
Panel II 12.30–13.15
Projektowanie przestrzeni przyjaznych sensorycznie – przedstawienie efektów pracy warsztatowej studentów w przestrzeni Muzeum Śląskiego, dr hab. Agnieszka Nawrocka Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, dr inż. arch. Agnieszka Bugno-Janik, dr hab. inż. arch. Iwona Benek (Wydział Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach)
Panel III / dyskusja 13.45–14.30
Narracje o niepełnosprawności. Modele, kontrowersje, wyzwania – wprowadzenie do dyskusji, dr Edyta Nieduziak, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Uczestnicy dyskusji: dr Agnieszka Lewko, dr Edyta Nieduziak, Marek Stankiewicz
Prowadzenie: Dagmara Stanosz
Seminarium realizowane w ramach projektu „Mapowanie percepcji. Projektowanie narracji inkluzywnych w przestrzeniach muzealnych”, Doktorat Wdrożeniowy VII Edycja, Uniwersytet Śląski/ Muzeum Śląskie/Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Kontakt: Dagmara Stanosz, d.stanosz@muzeumslaskie.pl; tel: 690455917
- Marek Stankiewicz, Fundacja Prodeste
Fotograf przyrody z pasji życiowej, pedagog, społecznik, self-adwokat w spektrum AuDHD (spektrum autyzmu z ADHD). Mając uprawnienia pedagoga specjalnego, konsultanta transkulturowej psychoterapii pozytywnej oraz uprawnienia diagnostyczne, zajmuje się pomaganiem osobom autystycznym. Współpracuje z fundacjami – przede wszystkim Fundacją Prodeste – na rzecz osób w spektrum, prowadzi szkolenia dla rodziców, nauczycieli, specjalistów. Przekazuje wiedzę na temat autyzmu i uczy prawidłowego podejścia do osób w spektrum. Wspiera badania naukowe, prowadzi bloga „Autistic Snapshots” (https://www.facebook.com/aspiphotography), w którym stara się pokazać, jak osoba w spektrum widzi i odbiera rzeczywistość.
- dr Sabina Pawlik, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Pedagożka specjalna, doktorka nauk społecznych, nauczycielka akademicka związana z Instytutem Pedagogiki Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Członkini Zespołu ds. partycypacji dzieci i młodzieży w Polsce przy Rzeczniku Praw Dziecka. Badawczo zajmuje się m.in. aktywizmem i samorzecznictwem osób z niepełnosprawnościami i z autystycznego spektrum, inkluzją społeczną i edukacyjną oraz sztuką i twórczością osób z niepełnosprawnościami. Absolwentka studiów podyplomowych „Porozumienie bez Przemocy” (NVC) w edukacji.
- Dominika Świaczny
Magister pedagogiki specjalnej. Aktualnie pracuje w szkole jako nauczyciel współorganizujący kształcenie. Uczestniczyła w projekcie badawczym „Doświadczenie uczenia (się) – rekonstrukcje biografii edukacyjnej dorosłych osób ze spektrum autyzmu studiujących na uczelniach publicznych w Polsce”. Dwukrotnie wystąpiła podczas ogólnopolskiej konferencji „Opowieść w edukacji, edukacji środowiskowej, terapii i rozwoju człowieka” w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. J. Śniegonia w Wiśle. Jej pasją jest poezja. Należy do Grupy Poetyckiej „Pomiędzy słowami” w Jaworznie i do Klubu Literackiego przy Domu Kultury Papiernik w Kluczach. Wiersze jej autorstwa zostały opublikowane w różnych czasopismach i antologiach. Została nagrodzona i wyróżniona w konkursach literackich, m.in. w Jaworznie, Wrocławiu, Milanówku, Wieluniu, Zambrowie, Sosnowcu, Słupsku, Zabrzu, Rabce-Zdroju i Wilnie. Otrzymała Wyróżnienie JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego za osiągnięcia artystyczne oraz działalność społeczną.
- dr Edyta Nieduziak, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Absolwentka pedagogiki na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UMSC w Lublinie, a także filologii polskiej na Wydziale Humanistycznym UMCS. Certyfikowana arteterapeutka, pracownik badawczo-dydaktyczny Instytutu Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zajmuje się problematyką niepełnosprawności w jej kontekście terapeutycznym, twórczym i artystycznym. Ma doświadczenie pracy indywidualnej oraz grupowej z uczestnikami zajęć w różnym wieku (dziećmi i dorosłymi) oraz z różnymi niepełnosprawnościami (m.in. niepełnosprawność intelektualna, autyzm, niepełnosprawność sensoryczna). Od 2020 jest liderką Zespołu badań nad autyzmem w Instytucie Pedagogiki WNS. Wykładowczyni akademicka, uczestniczka wielu projektów artystycznych, zespołów badawczo-naukowych w obszarze pedagogiki i arteterapii. Od wielu lat aktywnie uczestniczy w projektach realizowanych w Muzeum Śląskim.
- Dagmara Stanosz, Muzeum Śląskie/Uniwersytet Śląski w Katowicach
Antropolożka kultury badawczo zaangażowana w problematykę projektowania inkluzywnego. W praktyce zawodowej łączy działania naukowe w obszarze antropologii sensorycznej i językowej z praktykami w obszarze dostępności. Członkini ICOM, EASA, Fundacji Antropologii Komunikacji „Ingraft”. Obecnie realizuje doktorat wdrożeniowy (Muzeum Śląskie/Uniwersytet Śląski/Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) badając relacje między językiem, percepcją i przestrzenią.
Prelegenci koordynujący wystąpienia grup studenckich:
- dr inż. arch Agnieszka Bugno-Janik, Katedra Projektowania i Badań Jakościowych w Architekturze, Wydział Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Architektka, urbanistka, adiunktka na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Zajmuje się partycypacją społeczną w projektowaniu architektonicznym i urbanistycznym oraz włączaniem grup niedostatecznie reprezentowanych w procesach tworzenia przestrzeni. Inicjatorka Śląskiego Urban Labu – think-tanku prowadzącego badania i rozwijającego miejskie innowacje. Uczestniczy z grupą studentów w działaniach warsztatowo-badawczych prowadzonych w Muzeum Śląskim.
- dr hab. Agnieszka Nawrocka, Katedra Informacji Wizualnej Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach
Projektantka, badaczka i wykładowczyni w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach i Akademii Śląskiej. Wraz z Justyną Kucharczyk prowadzi biuro projektowe TUKEJ, specjalizujące się w projektowaniu systemów informacji wizualnej i całościowych identyfikacji, nagradzanych w konkursach krajowych i zagranicznych. Pracę zawodową ściśle łączy z działalnością na uczelni, gdzie prowadzi Pracownię Projektowania Systemów Informacji, w ramach której wspiera popularyzację dziedzictwa kulturowego. Uczestniczy z grupą studentów w działaniach warsztatowo-badawczych prowadzonych w Muzeum Śląskim.
- dr inż. arch. Iwona Benek


