Joanna Helander jest fotografką, autorką filmów dokumentalnych, pisarką i tłumaczką. Zajmuje znaczące miejsce wśród twórców śląskiej fotografii dokumentalnej.

Urodziła się w 1948 roku w Rudzie Śląskiej. W czasie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim została aresztowana za protest przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W 1971 roku wyemigrowała do Szwecji. Ukończywszy studium fotografii w Göteborgu zajęła się zawodowo fotografią, zdobywając wkrótce pozycję uznanego twórcy. W okresie PRL-u Helander angażowała się w promowanie polskiej kultury niezależnej w Szwecji.

Ojczyzna, do której fotografka regularnie powraca, stała się głównym obszarem twórczych poszukiwań. W jej twórczości odnajdziemy fotografie dokumentujące życie codzienne w PRL-u oraz ówczesną propagandę.

Zasłynęła również jako portrecistka przedstawicieli polskiej kultury. Tworzyła także socjologiczne portrety napotkanych osób, ukazujące charakter postaci i kontekst otoczenia. Jej bogata twórczość uwidacznia wrażliwość na drugiego człowieka oraz silną potrzebę opowiadania świata poprzez fotografie, teksty i filmy.

Joanna Helander była wielokrotnie nagradzana, m.in. została Fotografem Roku w Szwecji (1983), odznaczono ją również Krzyżem Wolności i Solidarności (2012).

Twórczość Joanny Helander była prezentowana w Muzeum Śląskim podczas wystawy „Dopełnienie konieczne. Śląskie Fotografki”, której kuratorem była Danuta Kowalik-Dura. Publikacja towarzysząca wystawie jest dostępna w muzealnym sklepie internetowym.

Dominika Szczech