Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku

Opis

Tekst: Paweł Parys

Publikacja składa się z kilku części, które mają za zadanie przybliżyć poszczególne wątki zagadnienia: powstanie i rozwój organizacji kobiecych na przełomie XIX i XX wieku, a także w okresie I wojny światowej i tuż po jej zakończeniu; sytuację matek i żon powstańców oraz wątek postrzegania Niemek przez stronę polską; obraz życia codziennego w okresie powstań (z kobietami w roli głównej), a także sytuację weteranek powstańczych po 1922 roku, to jest w okresie międzywojennym, w czasie okupacji hitlerowskiej i po II wojnie światowej. W ostatniej części umieszczono również nazwiska kobiet uhonorowanych różnymi odznaczeniami.

Powstańcy zawsze, niezależnie od okresu historycznego, są grupą bardzo zmaskulinizowaną. Podobnie było w przypadku powstańców śląskich – mówiąc o nich, mamy na myśli przede wszystkim mężczyzn. Do dnia dzisiejszego tak naprawdę nie wiadomo, ilu ich było, szacuje się, że około 60 tysięcy (siły frontowe i etapowe). Wśród nich tylko niewielki odsetek stanowiły kobiety.

Pomimo to angażowały się w każdą z form działalności powstańczej i plebiscytowej. Walczyły z bronią w ręku (zjawisko marginalne i epizodyczne, czasem chyba nawet legendarne), kopały okopy, opatrywały rannych i opiekowały się nimi, wykonywały szeroko rozumiane prace biurowe, były kurierkami i tłumaczkami, obsługiwały telefony i telegrafy, szyły opaski powstańcze i sztandary, prały, gotowały, sprzątały.

Dały się poznać jako grupa niezwykle oddana, odpowiedzialna i zdyscyplinowana. Ich praca i wkład były zauważane i doceniane przez zwierzchników. Należy podkreślić, że jest to perspektywa męska, gdyż to mężczyźni byli głównie ich przełożonymi, zasiadali w komisjach odznaczeniowych i zarządach organizacji powstańczych.

Trzeba również pamiętać o żonach, matkach i siostrach, które rzeczywiście odpowiadały za opiekę i utrzymanie rodzin, kiedy mężczyźni byli w pracy, na wojnie, w powstaniach, a w późniejszym okresie, w czasie II wojny światowej, na tułaczce, w więzieniach i obozach koncentracyjnych. To właśnie o nich jest ta opowieść.

→ Więcej na temat wystawy