Przesyłka ze Szkocji. Generał Józef Zając i jego kolekcja

Opis

Autor: Jan F. Lewandowski

Publikacja przybliża biografię gen. Józefa Zająca (1891-1963), dowódcy 23. Dywizji Piechoty w Katowicach w latach 1926-1936 oraz historię kolekcji 108 obrazów i blisko 2 tys. grafik, które przekazał w 1957 roku, jak czytamy w Akcie Darowizny: „Narodowi Polskiemu, w szczególności społeczeństwu śląskiemu”. Generał Zając, który po II wojnie światowej przebywał na emigracji w Szkocji, oddał swoją bogatą kolekcję Muzeum Górnośląskiemu w Bytomiu, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego. Zaznaczył jednak, że z chwilą powstania placówki muzealnej w Katowicach, obiekty te powinny zostać tam przeniesione. Muzeum Śląskie podjęło się trudu przybliżenia losów kolekcji Generała Józefa Zająca, która nigdy nie dotarła do Muzeum, choć z myślą o nim trafiła do Polski. Podjęcie tematu kolekcji pozostaje nie tylko obowiązkiem na rzecz budowania wdzięcznej pamięci o Twórcy kolekcji i Darczyńcy w jednej osobie. Jest także pierwszym krokiem do odzyskania dzieł malarstwa i grafiki zachodnioeuropejskiej, która pierwotnie wzbogacić miała zbiory Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Niewątpliwie kolekcja Gen. Józefa Zająca nadal czeka na pełną analizę i lepsze poznanie. Zbiór, który pozostaje najpoważniejszą kolekcją malarstwa europejskiego w muzeach górnośląskich, zawiera obrazy malarzy włoskich, flamandzkich, holenderskich, francuskich, angielskich, szkockich i polskich. Prace powstały od XVI do XIX wieku. Warto w wśród nich wymienić m.in. „Mannę” Krzysztofa Lubienieckiego, z przełomu XVII i XVIII wieku, siedemnastowieczne prace włoskich artystów: „Rzeź niewiniątek” Pietro da Cortony oraz „Wybieranie piskląt” Pietera Breughela Młodszego, a także obrazy holenderskich mistrzów: „Przy wodopoju” Nicolasa Pietersza Berchema i „Stary człowiek ze szklanką” Adriaena van Ostade, również z siedemnastego stulecia. Z kolei do najcenniejszych grafik należą miedzioryty Marcantonio Raimondiego, akwaforty Salwatora Rosy i prace Agostina Carracciego ze szkoły włoskiej, potem akwaforty Jacquesa Wallota i Claude’a Lorraina ze szkoły francuskiej, ryciny Jakoba Ruisdaela i Jana Botha ze szkoły niderlandzkiej, mezzotinty Johna Smitha, Johna Nixona i Jamesa Mc Ardelli ze szkoły angielskiej, ryciny czeskiego rytownika Vaclava Hollara i wreszcie cztery oryginalne drzeworyty Albrechta Dürera, zweryfikowane w Bibliotece Narodowej w Paryżu.