Na terenie zewnętrznym Muzeum Śląskiego stanął pomnik „Przejście” według projektu Józefa Szajny, który był członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, pomysłodawcą i twórcą projektu Kopca Pamięci Ofiar Ludobójstwa i Pojednania Ludzi na Świecie, który miał stanąć w Oświęcimiu (2000). Został zaprezentowany w Parlamencie Europejskim w Brukseli (2007), gdzie odbyła się wystawa promująca budowę. Mimo poparcia wielu osób, do realizacji nie doszło.

W 2010 roku, wg koncepcji Józefa Szajny i pod nadzorem Łukasza Szajny w pracowni architekta Pawła Korneckiego, został wykonany projekt wykonawczy. Zrealizowano pomnik, który miał wieńczyć kopiec (idea 2006/7). Na pomniku miał widnieć napis: „PRZEJŚCIE” autor prof. Józef Szajna, były więzień KL Auschwitz nr 18 729 i KL Buchenwald nr 41 408.  Rzeźba symbolizuje przejście od czasów pogardy dla podstawowych wartości człowieka, do czasu poszanowania godności ludzkiej, które tworzy się w oparciu o tolerancję, zaufanie, miłość bliźniego oraz ideę pojednania.

W 2000 r. pomnik „Przejście” powstał w Rzeszowie, mieście w którym urodził się Józef Szajna. Wykonany jest z brązu i ma nieco inne wymiary. Figura, która powstała w Oświęcimiu jest drugą wersją.

Kształt pomnika nawiązuje do jednego z najważniejszych symboli, jakimi posługiwał się Józef Szajna w swojej twórczości od lat 50-tych, sylwety. W projekcie scenograficznym do spektaklu „Jaki piękny dzień” z 1958r. zrealizowanego w Starym Teatrze w Krakowie pojawia się sygnalnie, by w „Rzeczy listopadowej”  z 1969r. (Teatr Śląski, Katowice) wybrzmieć w pełni. Jednym z najważniejszych dzieł Szajny jest instalacja Reminiscencje (1969-1990) Począwszy od 1969 roku (Warszawa, Lublin), w różnych wariantach,  była prezentowana na wystawach sztuki światowej. Pierwsza wersja jest obecnie własnością Miejsca Pamięci Obozu Koncentracyjnego w Buchenwaldzie, od 1970 do niedawna była w rękach prywatnych. Muzeum Śląskie posiada w swoich zbiorach drugą wersję instalacji. Praca zawiera wizerunek prof. Ludwika Pugeta, pedagoga krakowskiej ASP, zamordowanego w Auschwitz oraz symboliczne wizerunki artystów pomordowanych w czasie II wojny światowej. Wycięta z obozowej fotografii sylweta przybrała formę tarczy, do której prowadzi brama – ślad opustoszałego po ofierze miejsca. Piętnaście sylwet różnej wielkości pokrywają mrowiska obozowych fotografii, płótna i sznury. Forma Reminiscencji przekształcała się z environmentu w scenografię aż do słynnego spektaklu Replika. Połączona forma sylwety i bramy funkcjonuje u Szajny stale i multiplikuje od 1969r. W rzeźbie Przejście sylweta została odwiedziona od bramy dając wrażenie otwartych drzwi. Na tabliczce umieszczono napis, który jest przekazem idei rzeźby, bez nawiązywania do obozowej konotacji, co czyni go bardziej uniwersalnym:

Józef Szajna

Przejście

Rzeźba symbolizuje przejście od czasów pogardy dla podstawowych wartości człowieka do czasów poszanowania godności ludzkiej opartego na tolerancji, zaufaniu, miłości bliźniego oraz idei pojednania.

Wykonawca: Solvent Wistol SA

Wykonawca pomnika z 2010 roku, firma Solwent Vistol, przechował obiekt i  przekazał go Muzeum Śląskiemu.  Rzeźba stanęła na terenie parkowym Muzeum, jako upamiętnienie setnej rocznicy urodzin Szajny ale i uhonorowanie artysty światowej sławy, mocno związanego z Katowicami. Projekt gorąco popiera syn artysty, Łukasz Szajna, który uczestniczył w pracach projektowych, nadzorował realizację pomnika i  przekazał go wraz z prawami.